Niepłodność męska – Przyczyny Objawy Diagnostyka Leczenie

Współczesne tempo i styl życia oraz związany z tym stres stanowią częstą przyczynę występowania różnych nieprawidłowości zdrowotnych. W tym kontekście coraz częściej mówi się także o problemach z płodnością. Aktualna wiedza pokazuje, że temat ten może dotyczyć nawet co piątej osoby w wieku rozrodczym. Mowa tutaj zarówno o kobietach, jak i o mężczyznach — męska niepłodność okazuje się być główną przeszkodą w poczęciu potomstwa aż w 40% przypadków. Po czym poznać, że mężczyzna jest bezpłodny i jak leczyć niepłodność u mężczyzn?

Co to jest niepłodność i bezpłodność?

Niepłodność to długotrwała niezdolność do poczęcia dziecka mimo regularnych stosunków płciowych bez korzystania ze środków antykoncepcyjnych. O niepłodności można mówić jeśli po 12 miesiącach regularnego współżycia bez zabezpieczenia, przy zachowywaniu częstotliwości 3-4 stosunków w tygodniu, nie dojdzie do zapłodnienia. Problem ten jest na tyle powszechny, że wg Światowej organizacji zdrowia klasyfikuje się go jako chorobę społeczną. Jednak co istotne, niepłodność może być zjawiskiem odwracalnym. Zastosowanie dostępnych narzędzi medycyny tradycyjnej umożliwia szybkie wychwycenie przyczyny niepłodności męskiej. W wielu przypadkach przy odpowiedniej diagnostyce niepłodności i po wdrożeniu odpowiednich kroków leczenie niepłodności może okazać się skuteczne.

Niepłodność i bezpłodność to określenia, które błędnie — prawdopodobnie ze względu na podobne brzmienie — są stosowane jako synonimy. Błędnie, ponieważ męską niepłodnością nazywa się możliwe do wyleczenia schorzenie, tymczasem bezpłodność jest już traktowane jako stała i nieodwracalna niezdolność związana z poczęciem dziecka. Bezpłodny mężczyzna nie jest więc zdolny do posiadania potomstwa i nie może tego zmienić żadnymi lekami, kuracjami, ani też innymi sposobami oferowanymi przez medycynę w ramach poprawy płodności.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

Niepłodność u mężczyzn jest związana najczęściej z zaburzeniami w procesie spermatognenezy. Są one wynikiem mechanicznego uszkodzenia jąder albo też zmian genetycznych i rozwojowych w tym obszarze. Badania pokazują, że jakość męskiego nasienia uległa znacznemu pogorszeniu w ciągu ostatnich kilku dekad, co sprawiło, że poczęcie dziecka jest coraz trudniejsze. Niska jakość nasienia, a więc przede wszystkim nieodpowiednia ilość i ruchliwość plemników przyczyniają się do spadku płodności u mężczyzn i kłopotów z zapłodnieniem partnerki.

Rozróżnia się niepłodność pierwotną oraz niepłodność wtórną. O niepłodności pierwotnej mówi się wtedy, gdy mężczyzna nigdy jeszcze nie doprowadził do zapłodnienia partnerki. Z niepłodnością wtórną mamy do czynienia, gdy w przeszłości doszło już do zapłodnienia, ale aktualnie pojawiły się trudności w ponownym poczęciu potomstwa.

Przyczyn niepłodności u mężczyzn może być wiele:

Wrodzona lub nabyta niedrożność nasieniowodów.
Wady genetyczne lub wady wrodzone narządów płciowych (nieprawidłowości w budowie chromosomów).
Zaburzenia w obszarze gospodarki hormonalnej, a zwłaszcza choroby tarczycy i nieprawidłowości w obrębie wydzielania hormonów decydujących o prawidłowym przebiegu spermatogenezy.
Procesy zachodzące w organizmie podczas przebiegu niektórych chorób, a szczególnie takich jak: cukrzyca, anemia, choroby układu moczowego, żylaki powrózka nasiennego, nowotwory jądra lub inne choroby jąder, choroby przenoszone drogą płciową, choroby tarczycy, choroby ogólnoustrojowe, zapalenie gruczołu krokowego.
Zaburzenia erekcji oraz ejakulacji.
Wady rozwoju plemników oraz uszkodzone DNA plemników.

Przyczyną niepłodności u mężczyzny może być także przewlekłe zapalenie nerek, zaburzenia odżywiania, choroby wątroby, choroby nerek, stwardnienie rozsiane, choroby serca, a także leki stosowane w różnych schorzeniach.

Objawy świadczące o niepłodności mężczyzny

Oznaki niepłodności męskiej nie są łatwe do wychwycenia. Ewentualny problem niepłodności wyklucza często czynnik męski. Powszechnie zakłada się, że problemy z poczęciem potomstwa dotyczą głównie kobiet. Tymczasem po 12 miesiącach regularnych zbliżeń zakończonych brakiem zapłodnienia, to mężczyzna powinien przebadać się w pierwszej kolejności. Tym bardziej że ilość badań obejmująca leczenie niepłodności u mężczyzn jest nieporównywalnie mniejsza. Dlatego w przypadku szybkiego zdiagnozowania nieprawidłowości w seminogramie, może zaoszczędzić wiele czasu oraz pieniędzy.

Obniżona ilość plemników i niski odsetek żywych plemników są bezpośrednim problemem niepłodności, jednak nie wywołują żadnyh konkretnych objawów, które można by w jakikolwiek sposób zaobserwować.

Diagnostyka niepłodności męskiej

Męska niepłodność może być powodowana przez różnego typu czynniki, dlatego w pierwszej kolejności należy udać się do odpowiedniego specjalisty, który skieruje na dalsze, ukierunkowane badania. Lekarzem specjalizującym się w diagnostyce niepłodności męskiej jest androlog. Po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu, pogłębionego o ocenę ciała i narządów płciowych pacjenta, lekarz proponuje dalsze postępowanie nakierowane na leczenie niepłodności. Podstawowym badaniem diagnozującym płodność lub niepłodność jest badanie nasienia. Daje ono wiedzę na temat ilości plemników w 1 ml nasienia, pozwala dowiedzieć się jaki procent wszystkich plemników można zaliczyć do żywych i ruchliwych, ocenia budowę i objętość ejakulatu. Zbadanie parametrów nasienia pozwala więc potwierdzić lub wykluczyć występowanie zaburzeń takich jak:

Azoospermia – całkowity brak plemników w nasieniu.

Oligozoospermia – zbyt niska ilość plemników w nasieniu (poniżej 15 milionów w 1 ml ejakulatu).

Asthenozoospermia – nieprawidłowa ruchliwość plemników w nasieniu.

Niepłodność męska a badanie nasienia (spermogram)

Badanie męskiego nasienia nazywane jest także spermatogramem lub spermiogramem. Ma ono na celu zbadanie potencjału płodności mężczyzny na podstawie parametrów takich jak:

objętość ejakulatu
liczba plemników
żywotność i ruchliwość plemników
koncentracja plemników
budowa plemnika (akrosom, główka, wstawka, witka, cytoplazma)

Spermiogram jest wykonywany zwykle w klinice leczenia niepłodności. Materiał do badania można także przekazać do odpowiedniego laboratorium, które wykonuje takie badania.

Dodatkowe badania na niepłodność męską

Oprócz podstawowego badania, jakim jest spermatogram, lekarz może zalecić także badania hormonalne uwzględniające stężenie testosteronu, prolaktyny, FSH i LH, a także USG wykonywane przez odbyt w celu wykluczenia nieprawidłowości wynikających z anatomii. Specjaliści zajmujący się niepłodnością czasami kierują także na badania genetyczne, w tym badanie polegające na fragmentacji DNA plemnika, analizę CFTR, AZF i badanie cytogenetyczne.

Jak się leczy niepłodność u mężczyzn?

Przebieg leczenia męskiej niepłodności jest uzależniony od konkretnej przyczyny pojawienia się tego zaburzenia. Czasami wystarczy więc zmienić tryb życia na zdrowszy i wyeliminować szkodliwe czynniki środowiskowe, a innym razem koniecznością okazuje się leczenie farmakologiczne, leczenie hormonalne lub operacja żylaków powrózka nasiennego.

Jeśli eliminacje przyczyn męskiej niepłodności jest niewystarczająca do udanego zapłodnienia, kliniki niepłodności proponują zastosowanie metody rozrodu wspomaganego, a więc inseminację domaciczną lub zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro).

Niepłodność męska — zalecane postępowanie

Poza wdrożeniem zaleceń lekarza i stosowaniem się do kalendarza badań diagnostycznych warto wprowadzić także kilka zdrowych nawyków do swojego życia. Podstawą jest zmiana diety i dbanie o prawidłową wagę ciała. Należy więc zadbać o regularną aktywność fizyczną oraz uzupełnienie codziennego menu o produkty wysokobiałkowe, niskotłuszczowe oraz dużą ilość warzyw i owoców. Zarówno w diecie jak i poprzez naturalne suplementy wskazane jest stosowanie selenu, cynku i witaminy E oraz witaminy C wspierających jakość plemników oraz płodność. Taka zmiana trybu życia po stronie mężczyzny przyczyni się nie tylko do ogólnej poprawy stanu zdrowia, ale także poprawi sprawność seksualną, wpłynie pozytywnie na budowę plemników i poprawi ilość ruchliwych plemników w męskim nasieniu.

Co niekorzystnie wpływa na jakość nasienia?

Stres. Jest częstą przyczyną wielu różnych dolegliwości zdrowotnych, a dodatkowo okazuje się też, że może wpływać na zmniejszenie libido oraz blokady psychiczne u obydwojga partnerów. Starając się więc o potomstwo, warto więc stosować różnego typu techniki relaksacyjne oraz zadbać o higieniczny tryb życia (odpowiednia ilość snu, work-life balance, etc.).
Nadwaga lub otyłość. Nieprawidłowe BMI, a więc nadmiar tkanki tłuszczowej, może przyczyniać się do zwiększonej produkcji estrogenu (hormon żeński) hamującego produkcję plemników. Dbanie o prawidłową wagę oraz zapewnianie swojemu ciału choćby minimalnej dawki ruchu (zwłaszcza prowadząc siedzący tryb życia) pomoże unormować poziom estrogenu i wpłynie pozytywnie na ilość produkowanych plemników.
Stosowanie używek. Palenie papierosów, czy nadużywanie alkoholu upośledza funkcje seksualne. Mężczyźni dbający o swoją płodność powinni więc ograniczyć lub wyeliminować używki, w tym także sterydy zmniejszające lub blokujące całkowicie wytwarzanie plemników.
Przegrzewanie się. Zbyt wysoka temperatura wpływa negatywnie na jądra oraz produkcje plemników. Obcisła garderoba, kąpiele w gorącej wodzie, a nawet zbyt długa jazda na rowerze lub ciągłe trzymanie laptopa na kroczu powodują długotrwałe przegrzewanie jąder i stają się przyczyną problemów z płodnością.
Wiek. Istnieje przekonanie, że mężczyzna jest zdolny do zapłodnienia w każdym wieku. Należy jednak pamiętać, że po 35 roku życia liczba i ruchliwość plemników mogą ulec pogorszeniu.

Schorzenia męskie mogące powodować niepłodność

Najczęstsze schorzenia męskie, które mają realny wpływ na płodność to:

Żylaki powrózka nasiennego. Są objawem choroby występującej w przebiegu niewydolności żylnej miednicy. Żylaki jąder objawiają się poszerzonymi naczyniami żylnymi splotu wiciowego, który odprowadza krew żylną z worka mosznowego. Czasami mogą pojawić się bóle jąder lub niewielkie opuchnięcie moszny.
Problem wodniaka jądra. Wywołuje zmniejszenie ilości i ruchliwości plemników oraz odczuwalne bóle w jamie brzusznej.
Niedrożność dróg transportujących plemniki do cewki moczowej. Może być efektem przebytej infekcji, lub zabiegów wykonywanych na nasieniowodach lub najądrzach.
Hipogonadyzm. To niewydolność jąder oraz niedobór testosteronu.
Przebyte choroby układu płciowego i układu moczowego: choroby weneryczne, zapalenie cewki moczowej oraz gruczołu krokowego i związana z tym antybiotykoterapia.
Zaburzenia erekcji lub ejakulacji.