Co to jest układ krwionośny człowieka?
System krwionośny to zamknięty układ, w którym ciągłe krążenie krwi jest napędzane przez pracę serca. Układ krążenia jest współtworzony przez układ limfatyczny oraz układ krwionośny, czyli serce i naczynia krwionośne tworzące rozbudowaną sieć połączeń. Jako nazwy zamiennej dla układu krwionośnego używa się także określenia układ sercowo-naczyniowy.
Układ krwionośny człowieka budują:
- Serce. To jeden z najważniejszych i najsilniejszych mięśni w organizmie człowieka. Umiejscowiony jest w środkowym obszarze klatki piersiowej i działa jak pompa, która rozprowadza krew w ciele. Serce posiada dwie komory oraz dwa przedsionki. W prawej połowie serca krąży krew żylna, a w lewej połowie krew tętnicza. Lewa komora pompuje krew do aorty, a prawa komora do pnia płucnego. Prawidłowo pracujące serce może kurczyć się nawet 80 razy w ciągu minuty, co wymaga jednak dużych pokładów energii. Dlatego serce posiada swój system naczyń krwionośnych, określanych także jako naczynia wieńcowe.
- Naczynia krwionośne. Krew jest rozprowadzana po organizmie za pomocą naczyń krwionośnych takich jak tętnice, żyły i naczynia włosowate. Różnią się one od siebie budową i pełnionymi funkcjami. Tętnice posiadają grube ściany i prowadzą krew od serca w kierunku tkanek i narządów. Żyły mają cienkie ściany, dlatego są znacznie bardziej delikatne. Krew, którą transportują, przepływa wolniej niż w tętnicach i pod znacznie niższym ciśnieniem. Naczynia włosowate są przewodnikiem między tętnicami i żyłami. Przenikają do tkanek i umożliwiają wymianę różnego typu substancji między krwią a komórkami.
Funkcje układu krwionośnego
Najważniejszym zadaniem układu krwionośnego jest transportowanie tlenu oraz innych cennych składników w ustroju człowieka. Poza tym układ krwionośny pełni także inne, istotne funkcje:
- Pozwala utrzymać stałą temperaturę ciała (termoregulacja).
- Transportuje substancje odżywcze (witaminy, sole mineralne, aminokwasy) z układu pokarmowego do komórek organizmu.
- Uczestniczy w procesie wydalania dwutlenku węgla i metabolitów poza organizm.
- Transportuje hormony oraz naprawcze i odpornościowe komórki organizmu.
- Pomaga utrzymać równowagę kwasowo-zasadową.
Choroby układu krążenia
Nieprawidłowości od strony układu krwionośnego mogą realnie wpływać na jakość, a nawet długość życia człowieka. Przyczyną dysfunkcji w tym obszarze jest zwykle niedostatecznie dobre ukrwienie, a konsekwencją takiego stanu rzeczy może być m.in. zwężenie naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego, choroby serca, skurcze naczyń wieńcowych oraz uszkodzenie poszczególnych narządów i tkanek.
Jako choroby występujące w obrębie układu krążenia najczęściej wymienia się jednostki takie jak:
Miażdżyca. Odkładające się blaszki miażdżycowe w naczyniach tętniczych utrudniają prawidłowy przepływ krwi. Ograniczenie swobodnego przepływu krwi może doprowadzić do niedokrwienia narządów, w tym także do udaru mózgu lub choroby niedokrwiennej serca. W skrajnej sytuacji pękająca blaszka miażdżycowa może utworzyć skrzeplinę, która całkowicie zablokuje dopływ krwi wywołując zawał serca. Przyczyną miażdżycy jest często zbyt wysokie stężenie złego cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz zbyt niski poziom dobrego cholesterolu HDL. Ryzyko choroby zwiększają także czynniki takie jak: otyłość, palenie tytoniu oraz przyjmowanie zbyt dużych ilości produktów bazujących na węglowodanach i tłuszczach odzwierzęcych.
Żylaki. Uszkodzenia zastawek znajdujących się w żyłach, nadmierny ucisk na żyły, a także ich niedrożność skutkują stanem zapalnym. W efekcie krew przestaje przemieszczać się we właściwym kierunku (do serca) i zaczyna gromadzić się w naczyniach. Jest to widoczne gołym okiem jako żylaki lub pajączki, będące tak naprawdę poszerzonymi żyłami powierzchniowymi. Przyczyną pojawienia się żylaków mogą być uwarunkowania genetyczne, ale także niehigieniczne, pozbawione ruchu życie. Choć raz zaistniałej choroby żylnej nie da się całkowicie wyleczyć, można w znaczącym stopniu zniwelować dalsze skutki uboczne.
Choroba zakrzepowo-zatorowa. Choroba określana także jako zapalenie żył lub zakrzepica może przybierać różne formy: zakrzepica żył powierzchniowych lub głębokich, zatorowość płucna bądź zakrzepica żył wątrobowych. Objawy tej choroby różnią się w zależności od postaci, którą przybiera. Przy zakrzepicy żył powierzchniowych pojawiają się obrzęki i bóle kończyn dolnych, zaczerwienienia skóry i zwiększona temperatura kończyn. W zakrzepicy żył powierzchniowych objawem są zgrubienia na skórze oraz opuchlizna nóg. W zatorowości płucnej pojawiają się duszności, gorączka, bóle w klatce piersiowej oraz duszący kaszel. Przy zakrzepicy żył wątrobowych występują bóle brzucha, wodobrzusze oraz powiększenie wątroby i śledziony.
Przyczyną zakrzepicy są skrzepliny przylegające do ściany naczyń krwionośnych i pwodujące nagłe zatrzymanie krążenia. Mogą to być także zmiany obejmujące śródbłonek naczyniowy w wyniku działania bodźców zewnętrznych. Sporym czynnikiem ryzyka jest tutaj brak ruchu oraz unieruchomienie wynikające z trybu życia lub sytuacji losowych.
Dolegliwości świadczące o zaburzeniach w układzie krwionośnym mogą byćpoczątkowo niezauważalne. Niepokojące reakcje organizmu w trakcie aktywności fizycznej lub w sytuacjach stresowych bywają bagatelizowane, ponieważ nie są traktowane jako objawy utrudniające życie. Pacjenci decydują się na leczenie dopiero wtedy, kiedy ich samopoczucie jest już bardzo złe. Tymczasem wielu chorobom można by zapobiec tylko za pomocą prostych, codziennych czynności pozwalających dbać o układ krwionośny skutecznie i bez większego wysiłku.
Jak dbać o układ krwionośny?
Dbanie o układ krwionośny polega w dużej mierze na stosowaniu drobnych, ale systematycznych nawyków. Aby skutecznie zatroszczyć się o serce i układ krwionośny, należy najpierw zwiększyć swoją świadomość dotyczącą ich funkcjonowania, jak również wiedzę dotyczącą najgroźniejszych czynników ryzyka, które na ten układ wpływają.
Wielu groźnych chorób układu krążenia można by uniknąć, gdyby odpowiednio wcześnie wdrożyć odpowiednie działania profilaktyczne. Warto zwracać uwagę na to, jakie produkty wchodzą w skład naszego menu, zastanowić się, w jaki sposób moglibyśmy ograniczyć stres w codziennym życiu oraz wprowadzić do swojego harmonogramu przynajmniej minimalną dawkę ruchu zalecaną przez Światową Organizację Zdrowia (150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej w tygodniu).
Dbanie o zdrowy układ krwionośny to także regularne badania. Absolutnym minimum jest wykonywanie raz do roku badań laboratoryjnych sprawdzających poziom cholesterolu, trójglicerydów oraz cukru. Wykonywanie badań regularnie nie jest zbyt czasochłonne ani uciążliwe, a pomaga wykryć ewentualne schorzenia odpowiednio wcześnie, aby szybko zareagować.
Mówiąc o zdrowym układzie krwionośnym i zdrowym sercu, warto podkreślić, jak ogromną rolę odgrywają przyzwyczajenia. To naprawdę ważne, aby styl życia sprzyjał zdrowiu, zamiast go nadwyrężać. Warto zastanowić się więc jak dbać o serce i zdrowie każdego dnia, poprzez małe nawyki. Przykładowo — już 20 minut aktywnego ruchu dziennie może wpłynąć pozytywnie na kondycję serca. W skali dnia nie jest to na tyle dużo, by się zniechęcić, ale z drugiej strony jest to odpowiednia ilość, aby nasz układ krążenia odczuł ją pozytywnie.
Trzy zasady profilaktyki chorób układu krążenia
O układ krążenia należy dbać już od najmłodszych lat, ponieważ choroby układu sercowo naczyniowego dotyczą nie tylko osób w podeszłym wieku, ale tak naprawdę ludzi w każdym wieku na całym świecie — nawet nastolatków, którzy najczęściej nie są świadomi tego, jakie są czynniki ryzyka. Tymczasem warto wspomnieć, że pierwsze pasma tłuszczowe, będące objawem miażdżycy, mogą powstać już przed 20 rokiem życia. Istotne znaczenie odgrywa w tej sytuacji profilaktyka. Jak dbać o układ krwionośny na co dzień? Przestrzeganie co najmniej trzech poniższych zasad zaprocentuje zdrowym sercem i zwiększy ochronę przed zagrożeniami takimi jak nadciśnienie tętnicze, czy choroba wieńcowa.
- Kontrolowanie ilości cukrów i tłuszczów odzwierzęcych w diecie. Nadmiar cukru przekształca się w tłuszcz, który zapycha naczynia krwionośne. Zbyt duża ilość tłuszczów pochodzenia zwierzęcego przyczynia się z kolei do rozwoju zmian miażdżycowych będących powodem najgroźniejszych chorób układu krwionośnego. Warto sięgać po tłuszcze jedno- oraz wielonienasycone. Za przykład posłużyć mogą kwasy tłuszczowe zawarte w orzechach włoskich, które zmniejszają ciśnienie krwi i chronią przed nadmierną ilością blaszek miażdżycowych oraz rozwojem chorób układu krążenia.
- Stosowanie codziennie minimalnej dawki ruchu. Większość społeczeństwa prowadzi tryb życia polegający na spędzaniu jednej połowy dnia w pracy, w pozycji siedzącej oraz drugiej połowy dnia w domu, w pozycji leżącej. W dłuższej perspektywie taka rutyna prowadzi do nadwagi mającej bardzo negatywny wpływ na układ krążenia. Regularna aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści dla całego organizmu, a w szczególności dla układu krążenia. Ważne, by się ruszać systematycznie, dlatego nie trzeba nakładać na siebie obowiązku wykonywania ciężkich i długich ćwiczeń. Już spacer na świeżym powietrzu lub półgodzinny nordic walking wpłyną pozytywnie na zdrowie. Pomogą także zniwelować stres, który nie ma zbyt dobrego wpływu na ciśnienie krwi oraz ogólną kondycje zdrowotną.
- Wykonywanie podstawowych badań przynajmniej raz w roku. W tym zakresie zaleca się wyrobienie nawyku regularego mierzenia ciśnienia krwi oraz wykonywanie pełnego profilu lipidowego, który sprawdzi aktualny stan gospodarki lipidowej.
Cztery przykłady zachowań, które mają pozytywny wpływ na układ krwionośny
Wymienione zasady stanowią ogólne drogowskazy ku dobremu zdrowiu i prawidłowemu funkcjonowaniu układu krwionośnego. Jednocześnie, w ramach tak określonych celów, istnieje też wiele zachowań, które pomagają je osiągnąć. Oto 4 z nich:
- Unikanie lub minimalizowanie używek. Alkohol oraz nikotyna podnoszą ciśnienie krwi i powodują zaburzenia w układzie krwionośnym, w tym również niewydolność serca.
- Dbanie o to, by odpowiednia dieta stanowiła co najmniej 80% wszystkich przyjmowanych pokarmów. Jadłospis bogaty w warzywa i owoce ma pozytywny wpływ na śródbłonek, który uczestniczy w powstawaniu nowych naczyń krwionośnych i reguluje napięcie ich ścian.
- Uzupełnianie codziennego menu o ważne witaminy i elektrolity takie jak magnez, sód oraz potas. Dobrze dobrane suplementy wspierają pracę serca i pomagają w utrzymaniu ciśnienia krwi na prawidłowym poziomie.
- Czujność względem wszelkich niestandardowych objawów. Obserwacja własnego ciała i wychwytywanie reakcji odbiegających od normy jest ważnym czynnikiem dbania o swój układ krwionośny. Pozwala także postępować świadomie w kwestii okoliczności wpływających pozytywnie, neutralnie lub negatywnie na układ krwionośny oraz akcję serca.
